Rác thải xây dựng là gì? Quy trình xử lý ra làm sao?

Rác thải xây dựng đang trở thành một vấn đề nhức nhối trong quá trình đô thị hóa nhanh chóng tại Việt Nam. Từ gạch vỡ, bê tông dư thừa đến vật liệu thải loại sau thi công, lượng rác thải phát sinh ngày càng lớn, gây áp lực nặng nề lên môi trường và hạ tầng đô thị. Vậy rác thải xây dựng thực chất là gì, tác động ra sao và đâu là hướng xử lý bền vững? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết sau.

Rác thải xây dựng là gì?

Rác thải xây dựng là các loại vật liệu thải ra trong quá trình xây dựng, sửa chữa, cải tạo, phá dỡ các công trình xây dựng như nhà ở, đường giao thông, cầu cống,…

Thành phần chính của rác thải xây dựng bao gồm:

• Vật liệu xây dựng:
  • Bê tông, gạch ngói vỡ
  • Vôi vữa
  • Đất, đá xây dựng
  • Sắt, thép, kim loại khác
  • Gỗ, giấy
  • Nhựa (ống nước, dây điện, thùng nhựa,…)
  • Tấm lợp (tôn, fibro xi măng,…)
  • Thạch cao
  • Ống dẫn nước
  • Vật liệu cách nhiệt (có thể chứa amiăng)
  • Sơn, chất chống thấm, dung môi
  • Dầu nhớt, hóa chất
• Bao bì:
  • Bao xi măng, bao bì thép, bao bì gỗ, bao bì carton
  • Màng co, màng xốp, nilon
• Phế thải công trường:
  • Cành cây, rác thải sinh hoạt của công nhân
  • Bao bì thực phẩm

Những đặc điểm của rác thải xây dựng

Sau mỗi công trình hoàn thiện, lượng rác thải xây dựng phát sinh thường rất lớn và chủ yếu là vật liệu rắn. Những loại chất thải này mang nhiều đặc điểm riêng biệt:

• Thành phần và tính chất đa dạng: Rác thải xây dựng gồm nhiều loại vật liệu như gạch, bê tông, sắt thép, nhựa, gỗ… Mỗi loại có đặc điểm lý – hóa khác nhau, khiến quá trình phân loại và xử lý trở nên phức tạp hơn so với rác thải sinh hoạt.
• Kích thước và trọng lượng lớn: Các vật liệu thải thường cồng kềnh, nặng, khó vận chuyển và dễ gây nguy hiểm nếu không có thiết bị chuyên dụng hỗ trợ.
• Tính cơ học đặc trưng: Phần lớn rác xây dựng có bề mặt sắc nhọn, cứng, dễ gây chấn thương nếu tiếp xúc trực tiếp. Do đó, cần trang bị bảo hộ khi thu gom hoặc xử lý.
• Khả năng tái sử dụng và tái chế: Nhiều loại rác xây dựng có thể được tận dụng lại như: nghiền bê tông, gạch vụn để làm nền móng; tái chế gỗ, giấy thành vật liệu mới; hoặc thu hồi sắt thép, kim loại phục vụ ngành luyện kim.
• Nguy cơ ô nhiễm tiềm ẩn: Nếu không quản lý đúng cách, các chất độc hại từ sơn, keo, dung môi… có thể rò rỉ vào đất, nước ngầm và không khí, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Quy trình thu gom và xử lý rác thải xây dựng theo tiêu chuẩn

Để giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và tối ưu hiệu quả xử lý, rác thải xây dựng cần được thu gom và xử lý theo một quy trình chuyên nghiệp, gồm ba bước chính:

Phân loại rác thải tại nguồn

Ngay từ khi bắt đầu phát sinh, rác thải xây dựng cần được phân loại để dễ dàng kiểm soát và tái sử dụng tài nguyên. Dựa vào đặc điểm, có thể chia rác thành ba nhóm:

• Nhóm có thể tái chế và tái sử dụng: Bao gồm gạch, bê tông vụn, sắt thép, gỗ, nhựa, kính,… Những vật liệu này có thể được nghiền, nấu chảy hoặc tái gia công để phục vụ cho công trình khác.
• Nhóm không thể tái chế: Là các vật liệu hư hỏng nặng, không còn giá trị sử dụng hoặc kết cấu tổng hợp khó phân tách như bọt xốp, vải cách nhiệt.
• Nhóm rác thải nguy hại: Bao gồm sơn, dung môi, hóa chất công nghiệp, vật liệu chứa amiăng… cần được xử lý theo quy trình nghiêm ngặt để tránh gây ô nhiễm.

Thu gom và vận chuyển đến điểm tập kết

Sau khi phân loại, rác được thu gom bằng phương tiện chuyên dụng như xe tải thùng kín, container ép rác… đảm bảo không phát tán bụi bẩn, chất độc hoặc gây rò rỉ ra môi trường. Việc vận chuyển phải tuân thủ lộ trình cho phép, tránh giờ cao điểm và không gây ảnh hưởng đến khu dân cư.

Xử lý chất thải theo từng nhóm

• Vật liệu có thể tái chế: Gạch đá được nghiền làm vật liệu san lấp; kim loại được tái chế trong ngành luyện kim; gỗ được sử dụng cho đồ nội thất, hoặc làm nguyên liệu đốt sinh học.
• Rác không tái chế: Sẽ được đưa đến các bãi chôn lấp hợp chuẩn để không ảnh hưởng đến nguồn nước và không khí xung quanh.
• Chất thải độc hại: Phải xử lý qua công đoạn đặc biệt như trung hòa, hấp nhiệt, chôn lấp cô lập hoặc đốt ở nhiệt độ cao để loại bỏ hoàn toàn tác nhân gây ô nhiễm.

Một số giải pháp xử lý rác thải xây dựng hiệu quả hiện nay

Sau khi được tập kết và phân loại, rác thải xây dựng sẽ được xử lý bằng nhiều phương pháp khác nhau, tùy thuộc vào tính chất của từng loại chất thải. Dưới đây là những giải pháp phổ biến và hiệu quả nhất hiện nay:

Tái chế rác thải xây dựng

Tái chế là giải pháp bền vững, giúp tiết kiệm tài nguyên và giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Các vật liệu như gạch vụn, bê tông có thể được nghiền nhỏ để làm cốt nền, sản xuất gạch không nung. Kim loại như sắt, thép sẽ được thu gom và tái chế thành sản phẩm mới trong công nghiệp luyện kim.

Nghiền và sàng lọc chất thải

Phương pháp này sử dụng máy móc để nghiền nhỏ các vật liệu xây dựng cứng như bê tông, gạch, vữa… Sau đó, vật liệu sẽ được sàng lọc để phân loại theo kích cỡ và tái sử dụng vào các công trình như nền đường, móng nhà, hoặc làm vật liệu đắp.

Chôn lấp hợp vệ sinh

Với các loại rác thải không còn khả năng tái chế hoặc tái sử dụng, phương án chôn lấp được áp dụng. Tuy nhiên, bãi chôn lấp phải đạt chuẩn kỹ thuật với hệ thống chống thấm, thu gom nước rỉ rác nhằm bảo vệ môi trường đất và nguồn nước ngầm.

Thiêu đốt chất thải

Thiêu đốt là giải pháp dành cho các loại rác có khả năng cháy như gỗ, vật liệu hữu cơ khó phân hủy. Rác sẽ được đốt trong lò chuyên dụng, có thể tận dụng nhiệt lượng để phát điện hoặc cung cấp năng lượng. Việc thiêu đốt cần đảm bảo xử lý khí thải và tro xỉ nghiêm ngặt để tránh ô nhiễm thứ cấp.

Thông qua bài viết trên, Nhựa Phát Thành đã chia sẻ những giải pháp thiết thực trong việc xử lý rác thải xây dựng một cách hiệu quả. Hy vọng những kiến thức này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về vai trò của việc quản lý chất thải và cùng cộng đồng góp phần xây dựng môi trường sống xanh – sạch – bền vững.